Toàn cảnh những bãi tập kết phế liệu của thôn Xà Cầu nhìn từ trên cao (Ảnh: Tố Linh).
Theo vị chuyên gia, công việc mà người dân thôn này đang làm lại là một "điểm sáng" trong việc tái chế và xử lý phế liệu. Vấn đề là việc làm này cần đáp ứng được điều kiện đảm bảo an toàn, như một mô hình khoa học công nghệ trong lĩnh vực môi trường.
Theo PGS.TS Lưu Đức Hải, việc tái chế rác thải của người dân thôn Xà Cầu chưa đáp ứng đủ điều kiện khoa học, công nghệ, nên công việc này gây nhiều nguy hiểm (Ảnh: Trung Nam).
Như Dân trí , gần 200 hộ dân thôn Xà Cầu (xã Quảng Phú Cầu, Ứng Hòa, Hà Nội) đang sống chung với những "núi" phế liệu khổng lồ, tiềm ẩn nhiều nguy cơ ô nhiễm môi trường, đất, nước, không khí, đồng thời có thể gây các căn bệnh nguy hiểm.
Trước thực trạng này, phóng viên Dân trí đã có buổi phỏng vấn PGS.TS Lưu Đức Hải, nguyên Trưởng khoa Môi trường, Đại học Khoa học Tự nhiên, Chủ tịch Hội Kinh tế Môi Trường Việt Nam, Giám đốc Trung tâm Kinh tế Môi trường Việt Nam để làm rõ hơn những vấn đề liên quan.
- Thưa ông, gần 200 hộ dân tại thôn Xà Cầu, huyện Ứng Hòa, Hà Nội đang sống trong môi trường ngập đầy rác thải nhựa, chủ yếu từ nguồn phế liệu từ trung tâm Thủ đô, điều này đối với môi trường sống, sức khỏe của người dân liệu có ảnh hưởng?
Trước khi nói về những cái hại mà họ đang làm, đầu tiên tôi sẽ nói về một "điểm sáng" của người dân thôn Xà Cầu này, đó chính là họ đang phân loại, tái chế và tái sử dụng rác thải theo mô hình kinh tế tuần hoàn hiện nay, tức là không bỏ đi cái gì và Việt Nam đang định hướng rất rõ ràng, thúc đẩy mô hình này.
Tôi xin kể về câu chuyện cá nhân của mình, vào năm 2010, tôi sang Mỹ và gặp một người tỷ phú người Việt, ông ấy tên là Trường, đang làm chủ của một khách sạn cách Quảng trường Thời Đại khoảng 200 mét. Người ta trả 800 triệu đô la để mua lại khách sạn này nhưng ông ấy không bán.
Ông Trường nói với tôi rằng, sở dĩ ông trở thành tỷ phú là nhờ trúng thầu thu gom và tái chế rác thải của quận Manhattan, thành phố New York, Hoa Kỳ.
Chính phủ nước này trả tiền cho ông thu gom rác, sau khi phân loại, tái chế và bán tài nguyên này đi, ông Trường đã thu được khoản lợi nhuận kép.
Và thôn Xà Cầu cũng vậy, họ đang làm việc phân loại rác của Hà Nội, giảm thiểu lượng lớn rác thải phải chở ra bãi rác Nam Sơn, đây một mô hình mà Việt Nam đang bị vướng và lãng phí, vì rác mà phân loại được nó sẽ trở thành tài nguyên.
Tôi xin lấy một ví dụ về nước Đức, 80% giấy họ đang sử dụng mỗi ngày đều là sản phẩm tái chế.
Mô hình của thôn Xà Cầu là một mô hình tốt. Song nó gặp một vấn đề rất phức tạp ở chỗ, chính quyền địa phương không quản lý được, hộ dân làm phân loại rác và những gia đình không làm công việc này đều phải chịu những ảnh hưởng về môi trường, sức khỏe giống nhau.
Vấn đề quan trọng ở đây, là họ phân loại chưa đúng, dẫn tới nhiều loại rác không thể tái chế, đặc biệt là nilon, sẽ phải mang đi đốt. Điều này cho thấy sự thiếu mô hình khoa học công nghệ trong xử lý rác thải, gây ô nhiễm môi trường và sức khỏe của người dân.
Cho nên, việc thu gom và tái chế ở đây rất nguy hiểm và độc hại, gây các bệnh ung thư, ô nhiễm không khí, nguồn nước và đất.
- Có tình trạng người dân lén lút đốt rác thải không thể tái chế như túi nilon từ vỏ của các chai nhựa, cách xử lý như thế này liệu có gây thêm tác động đến sức khỏe và môi trường sống hay không, thưa ông?
Đối với việc đốt nilon, nếu không đốt cháy ở trên 1.200 độ C, sẽ thải ra rất nhiều khói độc vào môi trường trong đó có các hóa chất như khí Furan, Dioxin là nguyên nhân gây ra bệnh ung thư, và có thể dẫn đến quái thai (dị tật cho thai nhi) về lâu dài cho những người dân nơi đây.
Việc người dân nơi đây chất những đống phế liệu ngoài trời sẽ gây bốc mùi, dù không đốt vẫn sẽ tạo ra các chất gây ô nhiễm không khí, nguồn nước. Khi gặp mưa, những đống phế liệu này sẽ còn gây ra vấn đề ô nhiễm đất, không thể canh tác được.
- Nói riêng về rác thải nhựa, mức độ ảnh hưởng sẽ khác với những loại rác thải khác ra sao, thưa ông?
Xử lý rác thải nhựa thì hiện nay trên thế giới đang theo một chiến lược, mà Việt Nam cũng đã có, đó chính là giảm thiểu và ngăn chặn loại rác này.
Bởi vì, hầu hết rác thải nhựa, đặc biệt là nilon phân hủy rất chậm. Thông thường, người ta ước tính phải mất nhiều năm, thậm chí hàng nghìn năm mới có thể phân hủy được.
Rõ ràng nếu nó nhiễm vào đất hoặc nước thì theo thời gian, sẽ gây ra ô nhiễm nặng về môi trường. Đặc biệt khi những loại rác này đổ ra biển nó sẽ bị phân tán, tạo ra các hạt vi nhựa, hiện nay mỗi năm thế giới thải ra biển hàng trăm triệu tấn nilon.
Những hạt vi nhựa này theo chuỗi thức ăn sẽ tồn tại trong các sinh vật như cá và cuối cùng trung gian truyền vào con người khi sử dụng thực phẩm.
Gần đây trên báo, có nói đến một giáo sư ở Trung Quốc phát hiện ra hiện tượng đông tụ máu trong người, mà nhân của cục máu đông này là những hạt vi nhựa. Cho nên, nilon là loại rác mà hiện nay thế giới đang vận động cần phải ngăn chặn.
Tuy nhiên, loại rác này vẫn có thể có rất nhiều lợi ích!
Thứ nhất, nếu như chúng ta đốt ở nhiệt độ cao trên 1.200 độ C, nilon sẽ không tạo ra những chất độc hại.
Việc đốt lén lút của người dân thôn Xà Cầu chỉ có thể đạt được nhiệt độ khoảng 300 đến 500 độ C thì rõ ràng là sinh ra chất độc, ô nhiễm như tôi đã nói ở trên.
Thứ hai, từ nilon người ta có tạo được gì? Đó chính là tách nilon quay trở lại để nó biến thành những nhiên liệu như dầu mỏ và đã có rất nhiều công trình khoa học nghiên cứu thành công.
Nguồn: Vietbao